Chị Nguyễn Thị Nga, Trưởng thôn Sao Sa, xã Nam Trạch, huyện Bố Trạch mở đầu câu chuyện với chúng tôi về công tác chuyển đổi cây trồng: “Những năm gần đây, thời tiết khắc nghiệt do biến đổi khí hậu, nắng nóng kéo dài, nên trong sản xuất vụ hè-thu, do thiếu nước trầm trọng, một số cây trồng truyền thống đều cho năng suất, hiệu quả thấp, thậm chí là mất trắng. Được sự chỉ đạo tích cực của huyện về chuyển đổi cây trồng phù hợp, cán bộ Phòng Nông nghiệp-PTNT huyện hướng dẫn kỹ thuật canh tác, chăm sóc, cách sử dụng thuốc bảo vệ thực vật đúng thời điểm, phương pháp tưới tiêu hợp lý… nên dù thời tiết khô hạn, các loại cây trồng được chuyển đổi vẫn sinh trưởng tốt trong suốt mùa hè, nhất là cây ngô cho năng suất và thu nhập cao”.

Trao đổi với phóng viên, Bí thư Đảng ủy xã Nam Trạch Nguyễn Văn Trung cho biết: “Nam Trạch là một trong những xã có diện tích trồng ngô sinh khối lớn của huyện Bố Trạch, mỗi năm gieo trồng luân canh tăng vụ, tương đương hơn 100ha. Từ vụ đông-xuân 2016-2017 đến nay, Nam Trạch sử dụng giống ngô NK4300 và NK7328 là giống chủ lực.

Trong số các giống ngô sinh khối để bán làm thức ăn chăn nuôi, thì NK7328 thuộc tốp đứng đầu. Giống ngô này thích nghi tốt với điều kiện thổ nhưỡng của địa phương, cho năng suất sinh khối lớn, trung bình từ 1ha thu được 45-50 tấn thân cây cùng bắp non.

Bước vào vụ thu-đông năm 2020, Nam Trạch đã gieo trồng được 33ha ngô sinh khối. Với thời tiết mùa thu mát mẻ, cây ngô sẽ sinh khối nhanh, khoảng 90 ngày sau sẽ cho thu hoạch.”. Theo tính toán của ông Trung, thì cứ 1 sào, trừ chi phí đầu vào, phân bón, thu lãi khoảng 1 triệu đồng, tương đương nếu trồng 1ha, lãi khoảng 25-27 triệu đồng/vụ.

Ông Nguyễn Minh Quang, Chủ tịch UBND xã Trung Trạch chia sẻ: “Việc chuyển qua trồng cây ngô trong điều kiện khô hạn, thiếu nước không thể sản xuất được lúa như thực tế của địa phương trong vụ hè-thu là hoàn toàn hợp lý, phù hợp với hướng chuyển dịch cơ cấu cây trồng của xã Trung Trạch và của huyện Bố Trạch. Với loại cây này, 1ha sẽ tiết kiệm được khoảng 3.000-4.000m3 nước. Trên địa bàn xã Trung Trạch, một số hộ dân đã đầu tư thử nghiệm trồng ngô sinh khối trên 10ha đất bỏ trống vụ hè-thu cho hiệu quả khá cao”.

Đó là mô hình của ông Từ Ngọc Chung (thôn 4, xã Trung Trạch) kết hợp với 2 hộ dân mạnh dạn đầu tư trên 150 triệu đồng vào việc cải tạo đất, giống, gieo hạt, phân bón và các loại máy móc phục vụ sản xuất ngô sinh khối trong vụ hè-thu vừa qua. Tuy lần đầu ông quyết định thử nghiệm sản xuất ngô sinh khối trong điều kiện thời tiết khắc nghiệt nhưng kết quả thu được cao hơn sự mong đợi.

Vừa thu hoạch thân ngô, ông Từ Ngọc Chung phấn khởi cho hay: “Chúng tôi sử dụng hoàn toàn bằng máy móc, từ việc gieo hạt; mỗi ha chỉ gieo trong 1 ngày; cho đến thu hoạch cũng sử dụng máy… Tuy chi phí ban đầu có cao hơn thủ công nhưng về lâu dài sẽ có lợi hơn rất nhiều. Vụ hè-thu này, do thời tiết không thuận lắm nên cây sinh khối yếu, bắp non ít phát triển, năng suất chỉ đạt khoảng 25-30 tấn/ha. Đặc điểm cây ngô sinh khối kháng sâu bệnh nên cũng dễ chăm sóc hơn. Vì lần đầu thử nghiệm, lãi không nhiều, nhưng khẳng định được rằng cây ngô sinh khối phù hợp với đồng đất khô hạn của Trung Trạch. Từ thành công vụ này, chúng tôi muốn mở rộng để bà con trên địa bàn mạnh dạn sản xuất, nâng cao thêm mức thu nhập, không thể để đất bỏ hoang, người dân không chịu cảnh “bó tay” đứng nhìn đất trống”.

Theo ông Trần Trọng Tuyển, Trưởng phòng Nông nghiệp-PTNT huyện Bố Trạch, ngô là một trong những giống cây chủ lực, sản xuất ngô được huyện tập trung chuyển đổi theo 3 hướng: ngô lấy hạt, ngô thực phẩm, ngô sinh khối phục vụ chăn nuôi. Riêng với ngô sinh khối phục vụ chăn nuôi, đây là hướng đi mới trong trong chuyển đổi cơ cấu cây trồng của huyện.

Thực tế những năm qua cho thấy, so với trồng ngô lấy hạt, ngô sinh khối có hiệu quả cao hơn 1-1,5 lần. Mặt khác, ngô sinh khối thường có thời gian sinh trưởng ngắn, ít chịu ảnh hưởng tiêu cực của thời tiết hơn so với ngô hạt nên thuận lợi cho bố trí thời vụ (với 3 vụ/năm) phù hợp với canh tác thích ứng với biến đổi khí hậu. Vì vậy, ngô sinh khối là cây trồng mà huyện Bố Trạch sẽ lựa chọn đưa vào sản xuất với diện tích nhiều hơn trong thời gian tới.

“Hiện nay, lượng ngô thu hoạch trên địa bàn phần lớn người dân nhập cho Công ty TNHH TM Lê Dũng Linh (thị xã Ba Đồn). Bố Trạch đã có kế hoạch chỉ đạo các địa phương triển khai việc xây dựng, mở rộng diện tích trồng ngô thành vùng chuyên canh, xây dựng chuỗi liên kết. Đặc biệt là chuyển diện tích chân lúa cao, thiếu nước qua trồng ngô sinh khối làm nguyên liệu chăn nuôi bò.Để động viên người dân sản xuất, trong 2 năm 2019 và 2020, huyện hỗ trợ 403 triệu đồng cho xã Nam Trạch triển khai dự án “Phát triển liên kết sản xuất ngô làm thức ăn gia súc gắn với tiêu thụ sản phẩm”; trong đó, chủ yếu hỗ trợ người dân giống, vật tư phân bón… để thực hiện dự án. Thời gian tới, huyện sẽ tiếp tục có phương án hỗ trợ để bà con mạnh dạn liên kết, yên tâm mở rộng sản xuất”, ông Nguyễn Ngọc Tuấn, Chủ tịch UBND huyện Bố Trạch cho biết.

Đến nay, mỗi năm trên địa bàn huyện Bố Trạch gieo trồng trên 300ha ngô sinh khối, ngoài xã Nam Trạch và Công ty TNHH chăn nuôi Hòa Phát Quảng Bình, các địa phương, như: Trung Trạch, Đại Trạch…, cũng đã chuyển đổi diện tích đất trồng lúa, sắn kém hiệu quả sang trồng ngô lấy thân mang lại hiệu quả gấp 3 lần. “Đặc biệt, qua thành công bước đầu từ mô hình ngô sinh khối tại xã Trung Trạch, huyện sẽ định hướng một số địa phương sản xuất 1 vụ lúa đông-xuân và 1 vụ ngô sinh khối hè-thu, bảo đảm thu nhập ổn định cho người dân trên các vùng đất khó”, ông Nguyễn Ngọc Tuấn trao đổi thêm.